به نقل از «شبستان»

از بررسی ابعاد سیاسی قلمروی حکمرانی تا فقهی سازی اخلاق در حکمرانی اسلامی

تاریخ انتشار: ۸ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۵۱۹۴۴

ضابطه حکمرانی شایسته آن است که حاکم باید نسبت به دیگران همچون پدر مهربان باشد، پیامبر(ص)وقتی می خواهد همه اهداف بعثت خود را خلاصه کند در مکارم اخلاق خلاصه می کند باید توجه داشت مکارم اخلاق در حکمرانی چگونه تحقق می یابد.

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، برخی از ابعاد فقهی اخلاقی، حقوقی و سیاسی حکمرانی اسلامی در میزگرد علمی ویژه همایش ملی حکمرانی اسلامی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بررسی شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 دکتر محمود حکمت نیا  در این میزگرد با اشاره به بحث حقوقی حکمرانی اسلامی به تبیین خاستگاه اصطلاح حکمرانی در ادبیات حقوقی و سیاسی و فرهنگی و فقهی پرداخت. بحث حکم همواره وجود داشته است و به معنای هدایت کردن و مدیریت و پیش بردن است و معادل عربی نیز همین معنا را می دهد.

این حقوقدان، نویسنده و محقق اسلام بیان کرد: عامل موثر در قاعد بودن، دولت و حاکم است، پس اینکه جامعه هدایت می شود همواره بوده است، اما محوریت کدام است؟ در نظریه های دولت می‌گفتند پایه این دولت؛ و لذا اصطلاح را می گفتند.

حکمت نیا عنوان کرد: در تحولی که اتفاق افتاد با پسوند "انسی" در انگلیسی مصدر می سازد ولی به لحاظ فرآیند بوده، پس محوریت، دولت است و در نظریه دولت جای دارد ولی اگر مصدر شود محوریت فرآیند است که همواره دولت و فرآیند و قاعده مسلم است.

وی خاطرنشان کرد: پس بحث بر سر محور است و می خواهیم این محور را بررسی کنیم، وقتی از حاکمیت صحبت می کنیم آن قدرت و اعمال قدرت و دولت وجود داشته است، اگر بخواهیم بحث بهتری باشد باید محور را تغییر دهیم و براساس آن ساختارها را طراحی نماییم.

این حقوقدان گفت: اینکه گفته می شود حکمرانی خوب و بد، باید دو بحث را جدا کرد، یکی بحث مشروعیت و غیر مشروعیت است، در ادبیات حقوقی اگر در چارچوب حکم صادر شود می گوییم اعتبار دارد و حکم مشروع گاهی اوقات خوب و گاهی بد است.

وی افزود: بحث این است عامل موثر دولت یا فرآیند مد نظر است و البته بحث مشروعیت و زمامدار باید باشد، البته دستگاه حل مساله متفاوت است و 4 رکن دارد، اینکه مشروعیت پیشین را در دستگاه دیگر ثابت کرده باشد و تحولی که در حقوق افتاده نیز مهم است.

حکمت نیا اظهار داشت: هر مکتبی قواعدخودش را می گوید و باید قاعده اش را مشخص کند، پس مساله را داریم و رابطه با قواعد باید  مشخص گردد، مرحله دوم این بود که متوجه شدند این قواعد به تنهایی کافی نیست و باید ذی نفعانی داشته باشد که آن را پیگیری کنند.

وی بیان کرد: از این رو حقوق به حق منتقل شدند و حق محور دارد و مشخص است چه چیزی را از چه کسی می خواهند پیگیری کنند و اینکه ارزش ها در کجا قرار دارند و چه اهدافی پیگیری می شود، همچنین میزان اختیار مردم باید مشخص و وظایف حاکمیت باید مشخص باشد و دولت نسبت اش را با حقوق و نسبت خود را با اموال مشخص نماید.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: همه دولت ها می گویند دنبال منافع و مصالح عمومی هستیم اما فرآیند تشخیص منافع عمومی چیست؟ این جاست که در سیستم های حاکمیتی سوال‌های بنیادین مطرح می شود و بحث این است. امروزه حاکمیت دولت ها و حوزه فعالیت شرکت‌ها و مردم توسعه یافته و مردم نیز توانمند شده اند و می توانند تشخیص دهند.

 

بنابراین گزارش در ادامه نیز حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زایی رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این میزگرد با اشاره به ابعاد سیاسی قلمروی حکمرانی اسلامی اظهار داشت: فرض این عنوان این است که حکمرانی اسلامی با سایر انواع حکمرانی ها متفاوت است و از این حیث باید به کالبد شکافی مفهومی اشاره ای داشته باشیم.

وی بیان کرد: عرب زبان ها وقتی خواستند برای حکمرانی واژه ای را به کار ببرند در واژه های موجود زبان عربی، کلمه ای نیافتند و الحکمه را ساختند، آیا به این معناست که در آموزه های قرآنی و اسلامی، حکمرانی وجود ندارد؟ خیر به این معناست که باید ظرفیت سنجی کنیم و اتخاذ موضع نسبت به این واژه داشته باشیم.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: در دنیای کنونی توسعه بسیار مهم است و کشورها تلاش کرده اند به توسعه برسند اما خیلی ها شکست می خوردند، پس به واژه حکمرانی رسیدند در واقع تولید اولیه به این معناست که ابزار به کار می گرفتند و این ها اشکال را در سیستم ها و  فرآِیندها پیدا کردند و گفتند باید ابتدا این را درست کرد.

وی تصریح کرد: در سالهای اخیر حکمرانی از صرف فرآیند و سیستم عبور کرده و به مفهوم انباشته از ارزشها تبدیل شده است، مفاهیم ایده و سیستم، ذیل واژه حکمرانی شکل گرفته است، ما در بسیاری از موضوعات حکمرانی، ایده نداریم و ابتدا باید ایده را مشخص و بعد سیستم سازی و اصلاح کنیم که سیستم همان فرآیند است.

حجت الاسلام والمسلمین دکتر لک زایی افزود: این جاست که حوزه علمیه مسئولیت پیدا می کند که رویکرد حکمرانی بارویکرد دین عرضه کنیم و رویکرد کل گرایانه به دین داشته باشیم و ایده های مختلف را در خانواده و بهداشت و تعلیم و تربیت و سیاست داخلی و خارجی و اقتصادی عملیاتی کنیم و سیستم ها نیز ساخته و سپس اجرا شود، اگر سیستم را از حکمرانی غربی گرفته باشیم ایده را می آورد و ما مجری می شویم ودچار مشکلات زیادی خواهیم شد.

وی خاطرنشان کرد: اگر می بیینم هر جا گرفتار می شویم ولایت فقیه به فریاد می‌رسد چون ولایت فقیه ایده ای اسلامی بوده و ساختارسازی و عملیاتی شده است، حکمرانی فقط ابزار نیست علاه بر اینکه ابزار پیشرفت و توسعه است خودش توسعه و پیشرفت است و میزان پیشرفت کشور را می توان به حکمرانی متناسب با ارزش‌های فرهنگ جامعه و مردم سنخیت داد.

 رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: حکمرانی مطرح شد تا در کنار دولت قوی جامعه نیز قوی شود، 5 مولفه در حکمرانی سیاسی کمک می کند که برنامه ریزی کنیم؛ فرهنگ سیاسی و ایده ها شفاف می شود و فرهنگ سیاسی، ساختار اجتماعی را تعیین می‌کند و ساختار سیاسی تنظیم کننده و برنامه ریزی برای فرآیند سیاسی و بعد عامل سیاسی است.

وی خاطرنشان کرد: تمایز جدی میان حکمرانی اسلامی با حکمرانی های دنیا در سه مولفه فرهنگ و اقصاد و سیاست میچرخد و فرهنگ دینی حرف اصلی را می‌زند و سیاست و اقتصاد، ابزار می شود، در حکمرانی های دیگر یا اقتصاد حرف نخست را می زند و یا سیاست حرف اصلی را خواهد زد اما حکمرانی دینی، دین محور و فرهنگ محور است.

 

فقهی سازی اخلاق در حکمرانی اسلامی

همچنین در این میز گرد علمی حجت الاسلام دکتر محمدجواد ارسطا در خصوص بحث فقهی اخلاقی حکمرانی اسلامی به موضوع فقهی سازی اخلاق در حکمرانی اسلامی اشاره کرد و افزود: حکمرانی اسلامی با همین معنایی که دکتر حکمت نیا بیان کردند مهم ترین عامل امتیازش از حکمرانی غیر اسلامی اشراف به اخلاق در این نوع حکمرانی است.

عضو امنای مرکز پژوهشی مبنا عنوان کرد: حکمرانی اسلامی اخلاق محور است و در اخلاق محور بودن دو نکته وجود دارد، گاهی برخی از پیام ها دینی است و حاوی مطالب مهمی باشد، پیامبر گرامی می فرماید رهبری شایسته نیست مگر داری 3 ویژگی باشد: ورعی که شخص حاکم را از معاصی بازدارد و حلم و بردباری که حاکم بتواند توسط آن غضب را کنترل کند و حکمرانی شایسته بر کسانی که تحت ولایت او هستند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بیان کرد: ضابطه حکمرانی شایسته آن است که حاکم باید نسبت به دیگران همچون پدر مهربان باشد، پیامبر(ص)وقتی می خواهد همه اهداف بعثت خود را خلاصه کند در مکارم اخلاق خلاصه می کند باید توجه داشت مکارم اخلاق در حکمرانی چگونه تحقق می یابد.

وی تصریح کرد: اخلاق ظرف دین است و اسلام حسن خلق است و روایات زیادی وجود دارد که این مظمون را بیان می کند، سیره معصومین همه آن جرقه های ذهنی را برای ما ایجاد می کند که چگونه می توان اخلاق را در حکمرانی وارد کنیم.

حجت الاسلام دکتر محمدجواد ارسطا خاطرنشان کرد: وقتی می شود که برای جاری شدن گزاره های اخلاقی ضمانت اجرایی پیدا کنیم اگر ضمانت اجرایی مادی قرار دهیم اخلاق را از فضیلت بودن تهی کرده ایم، ارزش های اخلاقی را چگونه میتوان در حکمرانی اسلامی وارد کرد و به مرحله اجرا در آورد، مدیریت فقهی برای اداره جامعه کافی نیست در کنارش مدیریت اخلاقی نیز نیاز است باید بتوان مدیریت اخلاقی را در جامعه اجرا کرد و ضمانت اجرا نیز داشته باشد.

 

پایان پیام/730

منبع: شبستان

کلیدواژه: حکمرانی اسلامی اخلاق در حکمرانی مکارم اخلاق حجت الاسلام حکمت نیا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۵۱۹۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سلبریتی ها و سندروم فتوشاپ سازی/ در حاشیۀ بیماری ترانه علیدوستی

   عصر ایران؛ رضا صائمی- طی چند روز گذشته که خبر بیماری ترانه علیدوستی  در شبکه‌های اجتماعی به اصطلاح ترند و وایرال شد، شاهد انتشار انواع و اشکال عکس‌هایی بودیم که از طریق فوت‌و‌فن فتوشاپ یا تمهیدات هوش مصنوعی، او را بر تخت بیمارستان نشان می‌دهد که هر بار یکی از بازیگران یا چهره های سرشناس در کنارش ایستاده است.

     یکی از مهم‌ترین عکس‌هایی که دست‌مایۀ این جعل‌های فتوشاپی قرار گرفته است مربوط به بستری شدن «الناز شاکردوست» است که ظاهرا سر صحنه یکی از فیلم‌ها مصدوم و به بیمارستان منتقل شده بود و برخی از بازیگران در آن زمان به عیادتش رفته بودند.

    در یکی از این جعل‌های فتوشاپی، سر ترانه علیدوستی را به جای الناز شاکردوست گذاشته‌اند و سر حمید علیدوستی پدر ترانه را به جای مهران مدیری. جالب این‌که آنقدر این جعل ناشیانه بود که حتی موهای مهران مدیری را بر صورت پدر ترانه علیدوستی گذاشته بودند یا به این فکر نمی کردند او لباس زمستانی به تن دارد که با هوای بهاری اکنون همخوانی ندارد.

   آنچه بر تاسف این سندرم فتوشاپسازی می‌افراید، استفاده برخی از صفحات سینمایی و خبری در اینستاگرام و تلگرام از همین عکس‌ها و اخبار جعلی است که حتی به اخلاق حرفه‌ای خود هم پای‌بند نیستند و بدون آزمودن صحت خبر به انتشار آن دست می‌نند.

   این حجم بالای تولید اخبار و تصاویر جعلی، صرفا برای جذب فالور بیشتر و منافع مالی و کاری برآمده از آن صورت گرفته و مصداقی از بی اخلاقی رسانه ای است.

   زندگی سلبریتی‌ها و کنجکاوی برای کشف رخدادهای آن، در همه جای دنیا وجود دارد اما جعل عکس و خبر برای جلب فالور و دنبال کننده بیشتر را نمی‌توان ذیل فرهنگ هواداری قرار داد. به نظر می‌رسد این سندرم ناشی از نوعی اختلال عاطفی در بخشی از جامعه ماست که نیازمند توجه هستند.

    توجهی افراطی که برای جلب نظر دیگران به خود، به جعل خبر دست زده و با خبرسازی‌های کذب، کمبود توجه خود را جبران و ارضا می‌کند. ظهور و گسترش هوش مصنوعی و کاربرد عمومی آن هم بر شدت این سندرم افزوده و شاهد جعل انواع و اقسام عکس و ویدئوهایی هستیم که اغلب با تصویری از سلبریتی‌ها گره می‌خورد و به تولید محتواهای کاذب و جعلی می‌انجامد که صرفا به مثابه تمهیدات سودجویانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

   واقعیت این است که پاپارتزی هم در جهان رسانه‌ای، قواعد و قوانین خود را دارد و در دایره اخلاق حرفه‌ای فعالیت می‌کند. اما آنچه در شبکه های اجتماعی ما به واسطه فناوری‌های نوین دیجیتالی صورت می‌گیرد نوعی دست‌کاری در واقعیت است و می‌تواند مصداق فریب افکار عمومی به مثابه جرم هم تعریف شود. این جعل سازی ها نه نتها به اعتماد عمومی خدشه وارد می کند بلکه زیست فردی سلبریتی ها را هم با مخاطره همراه می کند.

     اگر بخواهیم این رخداد را در یک خوانش کلی تر جامعه شناسانه مورد تحلیل قرار دهیم باید آن را مصداقی از گفتمان ابتذال بدانیم که متاسفانه بر زیست-مجازی ما حاکم شده و سلامت روایت و سلامت روانی را تهدید می کند.

    گاهی برخی از این محتواهای ساختگی مصداق شوخی و کمدی است که صرفا برای خنده و سرگرمی تولید می شوند و همه کارکرد آن را می دانند مثل شوخی تصویری که چند سال پیش با عباس جدیدی در گرفتن عکس سلفی شده بود اما جعل عکسی که در ارتباط با خبر بیماری ترانه علیدوستی صورت گرفت نه شوخی کردن با خبر که شوخی گرفتن خبر و اطلاع رسانی بود که می تواند آسیب های اجتماعی گزنده ای داشته باشد و اخلاق عمومی را در سراشیبی سقوط قرار دهد. سواستفاده از شهرت فقط توسط افراد مشهور صورت نمی گیرد بلکه گاهی با شهرت آنها صورت می گیرد و این هشداری است تا بفهمیم در جهان رسانه‌ای امروز، اخلاق رسانه‌ای ضرورت بیشتری دارد.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: درباره سندرم درس (DRESS) / چرا ایجاد می شود، چگونه درمان می شود و عوارض ماندگار آن چیست؟